Transcriptie van Zembla-uitzending ‘Ziek van je mobieltje’

Transcriptie van de Zembla-uitzending ‘Ziek van je mobieltje’.

00.00 [Leader]
00.22 Voice over De mobiele telefoon is in een paar jaar het belangrijkste apparaat in ons leven geworden. Bijna iedereen heeft er wel één, ook kinderen. Hun telefoon staat vaak dag en nacht aan. Er wordt gewaarschuwd voor gevaren van de straling van telefoons. Volgens onderzoek is het mogelijk kankerverwekkend. Moeten we ons daar zorgen over maken? En moeten we onze kinderen wel apparaten laten gebruiken die straling veroorzaken?
[Titel] Ziek van je mobieltje
01.02 Voice over Op internet staan verontrustende berichten over straling. Stralingsbescherming is nodig. GSM veroorzaakt wel degelijk kanker. Wi-fi gevaarlijk voor kinderen. Wat voor straling hebben we de hele dag om ons heen? We nemen de proef op de som en huren een professionele stralingsmeter om ons huis eens helemaal door te meten. De meter slaat meteen flink uit. Wat dat betekent vragen we aan stralingsexpert, professor Michiel Haas.
Int. Mijn eerste apparaat hier in huis, geeft dit straling?
M. Haas Nee, dit is van een dektelefoon maar die is niet in gebruik dus dat geeft eigenlijk geen straling af.
Int. Maar hij is wel in gebruik, maar ik bel erg niet mee.
[Titel] Prof. M. Haas, TU Delft.
M. Haas Je belt er niet mee. Het basisstation, dat is het probleem. Dus die gaan we… ja. Kijk, en ook al bel je er dus niet mee, hij is wel continu aan het uitzenden, dat doet hij dus 24 uur per dag, dit is echt heftig.
Int. Maar hoezo heftig, wat is dan heftig?
M. Haas Want het is, gewoon continu straling is van het niveau die je eigenlijk van een zendmast buiten hebt. Die veel verder weg staat en dit staat gewoon midden in je huis.
Int. Hier moeten we zijn denk ik?
M. Haas Het Wi-fi apparaat van je internet, dat is ook weer een zendmast, vergelijkbaar met een zendmast in je huis.
Int. De hele tijd?
M. Haas Ja dat heb je 24 uur per dag ook aan staan, toch, dat is draadloos internet.
02.23 int. Ja ja. Daar moet je niet naast gaan staan.
M. Haas Daar moet je niet naast gaan staan, de straling van de magnetron is erkende straling dat die het oog kan opwarmen en dat is, dat is gevaarlijk voor het oog daar kun je blind aan worden en zo dus daaarom is een magnetron ook helemaal goed afgeschermd. Maar als jij bijvoorbeeld een mobiele telefoon continu aan je oor hebt zitten is dat een beetje vergelijkbaar, het is niet helemaal dezelfde soort straling maar het is ook een straling en dat heb je veel dichterbij dan wanneer je bij de magnetron zit, want zo zit je niet bij de magnetron dat doet niemand, je houdt er afstand van, gevoelsmatig ook.
Int. Hier heb ik een babyfoon.
M. Haas Nou dat lijkt me duidelijk he.
Int. Ja.
M. Haas Staat dat ding altijd zo dichtbij.
Int. Ja.
M. Haas Je kunt hem denk ik uitzetten. En dan is het over.
Int. Oke, ja dat is misschien niet zo’n goed idee om dat zo dichtbij te zetten.
M. Haas Zeker geen goed idee om dat zo dichtbij een kind te zetten.
03.16 Int. Kijk ik heb normaal heb ik hier deze als wekker liggen.
M. Haas Wat jouw telefoon doet, ook als hij niet in gebruik is, dat is dat hij regelmatig contact maakt met het basisstation, met de zendmast. Om even te weten van joh we hebben nog wel contact. En dat heb je dus ook weer, weer een straler die vrij dicht bij je hoofd ligt en dat is niet wenselijk, dus, ehm als je je wil laten wekken, leg dan die telefoon ergens daar neer of zo.
Int. Dit scheelt al, die afstand.
M. Haas Dat scheelt al, ja.
Int. We hebben van alles gemeten, met die meter. Die slaat steeds uit en die geeft alarmerende geluiden, wat voor straling is dat?
M. Haas Dat is een elektromagnetisch veld wat wat uitgezonden wordt en dat is ja, niet niet, je voelt het niet, je proeft het niet, en daarom is het er niet voor heel veel mensen. Er zijn heel veel aanwijzingen dat het mogelijk schadelijk zou kunnen zijn, of dat je er op een zorgvuldige manier mee om moet gaan om te voorkomen dat het eventueel schade zou kunnen berokkenen. Ik probeer mensen bewust te maken dat hier een risicofactor in hun leven is waar ze zorgvuldig mee om moeten gaan.

04.18 Voice over Vijftien jaar geleden had bijna niemand een mobiele telefoon. We zijn in korte tijd massaal draadloze apparatuur gaan gebruiken. Telecombedrijven willen graag dat we steeds meer belminuten en telefoons kopen.
Bij je nieuwe telefoon zit altijd zo’n boekje dat de meeste mensen meteen in de prullenbak gooien. Omdat bijna niemand de kleine lettertjes leest, hebben we ze even voor u uitvergroot. En daar staat, dat je de telefoon minstens anderhalve centimeter van je oor moet houden.
Int. Als jullie bellen, hoe hou je je telefoon dan bij je oor, doe eens voor?
Jongens gewoon zo.
Int. In jullie handleiding staat dat je hem anderhalve centimeter van je oor moet houden.
Jongen Ja, wie leest de handleiding dan.
Jongen 2 ik lees nooit de handleiding.
Int. Waarom denk je dat dat er staat?
Jongen 3 Geen idee, werkelijk geen idee.
Int. Maar doe je dat ook, zo van je oor af houden?
Jongen 3 Nee want dan hoor ik het niet.
Int. Heb jij je handleiding gelezen?
Meisje Nee. Nooit.
Int. Hou jij hem anderhalve centimeter van je oor af, als je belt?
Meisje Nee, ik hou hem gewoon altijd zo.
Int. Waarom zou het er staan, denk je?
Meisje Geen idee.
05.25 Vrouw Het zal vast niet goed voor je oren zijn, voor het gehoor of zo. Ik heb geen idee.
Int. Waarom denk jij dat het is?
Jongen 4 Voor straling.
Int. Denk je daar wel eens over na?
Jongen 4 Ja, het is ook niet goed.

05.36 Voice over Van alle apparaten om ons heen die op een of andere manier straling veroorzaken, zoals laptops, babyfoons en telefoons, is de mobiele telefoon de grootste stralingsbron. Producenten van telefoons zetten in de gebruiksaanwijzing dat je je telefoon niet te dicht bij je hoofd moet houden omdat ze weten dat een telefoon anders de maximale gezondheidsnormen overschrijdt. Dat is onderzocht met poppen met meetapparatuur erin waar de telefoons tegenaan worden gehouden.
Int. Wat voor straling zendt zo’n mobiele telefoon nou eigenlijk de hele dag uit?
M. Haas Hij houdt regelmatig contact met de zendmast, dus dan zendt hij eventjes uit en dan laat hij even weten we zijn er.
Int. Dat is die tikjes die je zo nu en dan hoort.
M. Haas. Ja dat zijn de tikjes die je hoort. En op het moment dat je een verbinding gaat opbouwen, we zullen nu even iemand bellen en dan, kijk, nu is hij verbinding aan het opbouwen en dat is redelijk heftige straling op zo’n moment. Het hele interessante eigenlijk ook wat je doet als je contact met internet maakt. Op hoog niveau is hij aan het zenden en dat hoor je dus.
Int. En het hele filmpje lang?
M. Haas Ja.
Int. Is hij dus bezig om de hele tijd informatie op te vragen.

06.55 Voice over En als er gebeld wordt in een auto, gaat een mobiele telefoon nog meer straling uitzenden dan normaal.
M. Haas De auto schermt af en in die afgeschermde omgeving wil hij wel door naar buiten komen dus moet hij meer vermogen hebben om te zenden om de verbinding uiteindelijk tot stand te brengen. Met name in metalen ruimtes gaat hij heel hard werken. Als er in een trein, in de bus een aantal mensen tegelijk aan het bellen zijn, dan kun je een stralingsniveau hebben wat zelfs boven onze hele hoge Nederlandse normen uitkomt.
Int. Dus het is verstandiger om niet met zijn allen in een trein compleet te gaan zitten bellen.
M. Haas Absoluut, ja.

07.31 Voice over Volgens experts kunnen we beter niet teveel straling om ons heen hebben maar hoe schadelijk is die straling dan precies? De afgelopen jaren zijn er honderden onderzoeken gedaan naar de effecten van straling van mobiele telefoons. Steeds vaker komen daar verontrustende resultaten uit. Zoals bij de Zweedse kankerdeskundige professor Leonard Hardell. Hij onderzocht jarenlang duizenden patiënten met hersentumoren en vroeg ze naar hun belgedrag.
[Titel] Prof. L. Hardell, oncolooog
L. Hardell Er is verband tussen het gebruik van mobiele telefoons en hersentumoren. We zien een twee keer zo hoog risico op hersentumoren, de meest kwaadaardige soort de glioma’s aan de kant van het hoofd waar het mobiel wordt gebruikt. Dat is na tien jaar. Bij de ergste soort gliomen is de levensverwachting heel kort, zo’n zes maanden. Hetzelfde geldt voor de goedaardige tumoren zoals de akoestische neuroma, het tumor aan de gehoorzenuw. Daar ga je gewoonlijk niet aan dood, maar het zorgt wel voor problemen zoals gehoorproblemen, tinnitus en zelfs doofheid aan die kant van de hersenen. Dat is beangstigend, want onze bevindingen wijzen op het begin van een toename van het aantal hersentumoren.
08.56 Voice over Twee keer zoveel kans op een hersentumor aan de kant van het hoofd waar mensen hun telefoon houden. Emeritus hoogleraar Lucas Reijnders, die zich al jaren bezighoudt met de risico’s van straling, heeft het onderzoek van Hardell bestudeerd.
L. Reijnders Het is een zeer serieus onderzoek, uberhaupt de Zweedse epidemiologische traditie is heel goed. Als het het enige zou zijn geweest, zou je kunnen zeggen nou nou.
[Titel] Prof. L. Reijnders, Universiteit Amsterdam
L. Reijnders Maar er zijn ook andere onderzoeken die eigenlijk hetzelfde uitwijzen en ik denk de combinatie van die onderzoeken die dezelfde richting uit wijzen is eigenlijk voldoende reden om te zeggen van nou er is waarschijnlijk wel iets aan de hand.

09.26 Voice over Vorig jaar kwamen 31 vooraanstaande wetenschappers bij elkaar. Ze analyseerden het Zweedse en tientallen andere onderzoeken over straling van mobiele telefoons.
[Fragment] [Directeur Internationaal agentschap voor kankeronderzoek] De werkgroep heeft een mogelijk verband gevonden tussen het risico op kanker en het gebruik van mobiele telefoons.
Voice over De onderzoekers adviseerden de Wereldgezondheidsorganisatie om onmiddellijk maatregelen te nemen. Die zetten mobiel bellen op een lijst van mogelijk kankerverwekkende stoffen. Op de lijst staan veel dingen waar we liever bij uit de buurt blijven, zoals zware chemicaliën, bestrijdingsmiddelen en uitlaatgassen. Nu staat er ook iets op de lijst wat we elke dag tegen ons oor drukken. Mobiele telefoons.
L. Reijnders The International Agency for Research in Cancer, dat is een onderafdeling van de Wereldgezondheidsorganisatie heeft gekeken naar het onderzoek wat nu beschikbaar is over mobiele telefonie en zij hebben op die basis gezegd van nou, het is een mogelijk kankerverwekkend agens, zoals het dan heet bij hen he dus mogelijk kankerverwekkend iets. En ze hebben dat ingedeeld in categorie 2B. En in categorie 2B zie je ook een heleboel andere dingen staan, eh veel daarvan zijn stoffen waarvan het zo is dat die middels niet meer gebruikt worden. En ik denk dat dat toch een belangrijke reden is, als zij dat vinden op basis van het onderzoek wat er ligt, dat je dan ook een stap verder zet en doet wat bijvoorbeeld in België gedaan wordt of in Oostenrijk gedaan wordt en gezegd, daar is gezegd van nou je moet het voorzorg beginsel toepassen.
10.58 L. Reijnders En dat wil zeggen dat men maatregelen neemt om die blootstelling te verminderen en in een aantal gevallen zie je ook dat het een verbod is dat die stof niet meer gebruikt wordt.
Voice over Veel landen nemen voorzorgsmaatregelen om de bevolking te beschermen. De Belgische overheid verspreidt deze folder, waarin precies staat welke gezondheidsrisico’s er zijn en hoe je de straling kunt verminderen. Één van de mensen achter het advies aan de Belgische overheid om dit soort voorlichting te geven, is Stefan van Gool, expert op het gebied van kanker bij kinderen.
[Titel] Prof. S. van Gool, Universiteit Leuven
S. van Gool Ouders die met kanker geconfronteerd worden, dat is altijd een heel plots gebeuren. Die stellen zich op bepaalde momenten in dat diagnostisch proces ook wel vragen, hoe komt dat nu eigenlijk dat mijn kind dat heeft en… ik denk dat wij als artsen op een kinderkankerafdeling eigenlijk verplicht zijn om mee na te denken, mee te zoeken ook en ehm dan kom je toch ook wel tot de vragen, kan een mobiele telefoon eventueel een hersentumor uitlokken ja of nee.
12.05 Voice over Van Gool verdiepte zich in de beschikbare onderzoeken. Kinderen blijken veel kwetsbaarder te zijn voor straling van mobiele telefoons dan volwassenen.
S. van Gool hier zie je het resultaat van andere onderzoekers waarbij dat het effect van mobiele telefonie en het binnendringen van dat effect in de weefsels bij volwassenen hier aan de bovenkant duidelijk minder diepgaand is dan het effect dat men ziet bij kinderen. En dat heet, om het heel geleerd te zeggen, de SAR-waarde, eigenlijk hoe dat de weefsels het effect absorberen in zich.
Int. Dus dit is dezelfde telefoon, maar je ziet dat de straling verder doordringt..
S. van Gool Verder doordringt..
Int. In de schedel van een kind
S. van Gool in de schedel van een kind dan bij volwassenen.

Voice over De onderzoekers keken in een scanner van bovenaf hoe ver straling doordringt in het hoofd. De gele vlek is de plek waar de telefoon tegen het hoofd wordt gehouden. Bij kinderen dringt de straling veel verder door in de schedel dan bij volwassenen. Van links naar rechts is te zien hoe diep telefoonstraling doordringt in de schedel van een kind van vijf jaar, een kind van tien jaar en een volwassene.
13.13 S. van Gool Dat is één van de elementen die ons bezorgd maakt, het dringt dieper door. Die kinderen worden veel blootgesteld en ook veel langer in hun leven omdat het van veel jonger af aan al begint. Wat de gevolgen daarvan gaan zijn weten we pas bij een vijftig, zestig jaar dus je kan eigenlijk zeggen dit is wel een megagroot experiment. Zolang er onbekende factoren meespelen houden we beter onze kinderen zo laag als mogelijk blootgesteld en moeten we hen leren in hun attitude om die dingen te vermijden waar mogelijk. Gebruik het, ja, maar wanneer nodig en niet als spel en niet op momenten dat het niet nodig is.
14.04 Voice over In de meeste landen om ons heen worden voorzorgsmaatregelen getroffen. In Frankrijk is bellen op scholen verboden om gezondheidsredenen. Daar hangen dit soort bordjes bij de deur. Om gezondheidsredenen is bellen op deze school verboden. Sommige landen, zoals Oostenrijk, verlaagden drastisch de toegestane hoeveelheid straling van telefoonmasten en telefoons. In Israël worden mobiele telefoons ook geweerd uit scholen en komen er zelfs verplichte waarschuwingsstickers op de verpakking. Daarop staat, het dragen van dit apparaat op het lichaam kan het risico van kanker vergroten, vooral bij kinderen. In veel landen worden jongeren actief voorgelicht over de risico’s van straling. Maar wat weten onze kinderen eigenlijk van straling van telefoons?

14.47 int. Op Franse scholen is het verboden om te bellen tot je veertiende.
Kinderen huh, wat.
Int. Wat vind je daarvan?
Jongen Ja… ik vind het raar want eh mensen doen het hier van hun negende denk ik zo gemiddeld, dus..
Int. Hebben jullie een telefoon?
Meisjes ja
Int. Hoeveel bel je nou ermee?
Meisje Ik heb 150 minuten.
Int. 150 minuten, per?
Meisje Maand.
Int. En jij?
Meisje 2 Ik heb geen idee, 250 volgens mij.
Meisje 3 Geen flauw idee, ik denk iets van 150, belminuten of zo
Int. 150 belminuten? En jij?
Meisje 3 Ja ik heb gewoon tien euro beltegoed dat ik opmaak.
Jongen 2 Ik bel… tien minuten per eh per maand of zo echt bijna niks meer, heel weinig.
Int. Nee? Waarom bel je niet?
Jongen 2 Nou tegenwoordig heb je Whatsapp en al die internetdingen en zo.
Meisje 4 Nou ik heb 250 een bundel en ja dan 30 is het eh ja ik denk toch wel 500 minuten.
Int. Er zijn berichten dat het misschien kankerverwekkend is he om de telefoon de hele tijd bij je in de buurt te hebben.
Meisje 3 Ja dat heb ik gehoord maar dat vergeet je gewoon als je met je mobiel bent, daar denk je niet aan.
Int. Nee? Je maakt je er geen zorgen om?
Meisje 3 Nu weer wel maar normaal niet.
Jongen 3 Half uurtje bellen kan echt geen kwaad, toch?
Int. Dus jij maakt je geen zorgen?
Jongen 3 Nee, nee.
Int. Heb je je mobiele telefoon ook ’s avonds nog in je bed?
Meisje 3 Ja.
Int. Dus je ligt eigenlijk gewoon de hele nacht..
Meisje 3 dag en nacht.
Meisje 4 Soms word je ’s nachts gebeld en dan.. ja neem je ook op.
Int. Word je ’s nachts gebeld?
Meisje 4 Ja als ze uit zijn geweest of zo en jij bent thuis dan oh ik heb met die en die gezoend of die en die hebben het gedaan en dan zit je zo ohh, ja…
Jongen 2 ik denk dat heel veel mensen gewoon echt net zo lang op hun mobiel zitten tot ze echt in slaap ermee vallen zo’n beetje.
Int. Doen wel meer mensen dat, zo onder hun kussen?
Meisje 4 Ja volgens mij wel iedereen, ja iedereen.
Int. ’s Nachts, bij je bed?
Meisje 2 Ja.
Int. En hij blijft gewoon aan?
Meisjes ja.

16.28 Voice over Er verschijnen alarmerende rapporten over de risico’s van mobiel bellen. Nederland blijft achter bij andere landen als het gaat om maatregelen om de bevolking ertegen te beschermen. Geen folders, geen campagne, geen stickers op verpakkingen, niets. Waarom neemt Nederland geen voorzorgsmaatregelen?
De Amerikaanse professor Devra Davis schreef een bestseller over de stralingsrisico’s van mobiel bellen. Davis leidde een vooraanstaand Amerikaans kankeronderzoeksinstituut en schrok van onderzoeken die wezen op mogelijke gezondheidsrisico’ van mobiel bellen. Nu adviseert ze veel landen over de bescherming van de bevolking. Ze maakt een tour door Europa maar in Nederland is ze niet uitgenodigd. Daarom vragen wij haar om bij ons een tussenstop te maken. Wat vindt Davis van de Nederlandse houding ten opzichte van de gezondheidsrisico’s?

17.16 [Titel] Prof. D. Davis, Epidemioloog
D. Davis Nederlanders horen te weten waarom Belgen en Fransen verteld is hun kinderen hiertegen te beschermen. Overheden horen mensen te vertellen wat we nu weten en wat we niet weten. We weten genoeg om in te zien dat het goed is om te zorgen dat kinderhersenen minder straling te verduren krijgen. Wij allemaal, eigenlijk.
Voice over De Nederlandse overheid neemt geen maatregelen omdat ze van haar adviseurs te horen krijgt dat er niets aan de hand is. Het belangrijkste adviesorgaan op dit gebied is de Gezondheidsraad. Die ziet alle onderzoeken over de gezondheidsrisico’s van mobiele telefoons. De woordvoerder van de Gezondheidsraad, Erik van Rongen, vertelt al jaren dat er niets aan de hand is. Of het nou gaat om straling van mobiel bellen, telefoonmasten of andere draadloze apparatuur
[Fragment] [1997] Gegevens die er nu zijn, die zijn gewoon ten ene male onvoldoende om een conclusie te kunnen trekken dat er iets aan de hand is.
[2004]. De conclusies dat er inderdaad gezondheidseffecten gevonden zijn, eh daarvan vinden wij dat je die niet kunt trekken op dit moment.
[2007]. Dus je kan eigenlijk ook nog niet echt naar lange-termijn effecten kijken daar moet je nog een aantal jaren voor wachten.

18.22 Voice over De nieuwe verontrustende rapporten die zeggen dat mobiel bellen mogelijk kankerverwekkend is, veranderen niks aan deze consequente sussende opstelling van de Gezondheidsraad. Eind vorig jaar ging er een brief naar de overheid waarin de Gezondheidsraad weer laat weten zich geen zorgen te maken, dit keer over risico’s van straling van mobiele apparatuur bij kinderen. [Titel] “Zij komt daarbij tot de conclusie dat er geen bewijs gevonden is dat blootstelling aan radiofrequente elektromagnetische velden … een negatieve invloed heeft op de ontwikkeling en het functioneren van d hersenen van kinderen”.
18.55 Voice over De gezondheidsraad wijst vaak op fouten in de aanpak van een onderzoek naar de risico’s van mobiel bellen en concludeert dan dat er geen bewijs is gevonden.
[Titel] Prof. L. Reijnders, Universiteit Amsterdam
L. Reijnders Er is geen onderzoek wat volmaakt is, dus overal kun je iets op aanmerken, je kunt ook elk onderzoek de grond in trappen als je het wil, een beetje handig bent. Maar dat wil niet zeggen dat niet globaal juist is wat er staat.
D. Davis De overheid hoeft niet aan te tonen dat iets schadelijk is, maar de bevolking vrijwaren van schade.
L. Reijnders De Gezondheidsraad heeft een hele bijzondere opstelling op dit gebied ook als je het internationaal bekijkt. Die zegt eigenlijk, we vinden dat er pas iets aan de hand is als dat echt strikt bewezen is. En zolang dat niet zo is, is er dus niets aan de hand. Dat is een opstelling, dat is een opstelling die zeer invloedrijk is in Nederland, het komt natuurlijk ook goed uit voor telefoonbedrijven.

19.40 Voice over Waar andere landen de telecomindustrie dwingen de blootstelling aan telefoonstraling te verminderen, heeft de industrie in Nederland vrij spel.
[Titel] F. Weening, mobiele netwerkoperators Nederland.
F. Weening Er is door de bevoegde autoriteiten, dat zijn degenen waar wij naar kijken, dat is degene waar wij ook de aanbevelingen van volgen, eh die hebben één op één aangegeven dat er geen relatie gelegd kan worden tussen het gebruik van mobiele telefoon enerzijds en het optreden van de gezondheidseffecten anderzijds.
Voice over Dat zegt Frank Weening, woordvoerder van de belangenorganisatie van KPN, Vodafone en T-Mobile. De drie grootste telefoonproviders van Nederland.
Int. U doet pas wat als het moet, u wil liever niet de klanten informeren uit een soort van voorzorg van nou ja eh het zijn onze klanten daar willen we voorzichtig mee omspringen.
F. Weening Nee maar dat zou betekenen dat we zelfstandig wetenschappelijk onderzoek gaan interpreteren. Er vinden honderden zo niet duizenden onderzoeken op dit gebied plaats, dat vinden we ook belangrijk, we geven ook data aan die eh aan die onderzoekers als ze daarom eh als ze daarom vragen. Maar we interpreteren niet zelfstandig die wetenschappelijke onderzoeken, daarvoor laten we het oordeel over aan de mensen die daar verstand van hebben.

20.44 Voice over De Nederlandse overheid legt de industrie geen strobreed in de weg. Terwijl er zorgen zijn over de gezondheidsrisico’s van hun producten. Voordat we de industrie iets opleggen in Nederland, moet er eerst onomstotelijk bewijs zijn van de schadelijkheid van hun product.
D. Davis Dat er geen sluitend bewijs is uit onderzoek met mensen mag geen excuus zijn om totaal niets te ondernemen, om mensen te beschermen terwijl we onderzoek doen. Vaak wil men onderzoek, want dan hoef je niks te doen. Het onderzoek dat gedaan moet worden, is niet gedaan, is zeker. Maar het moet wel gebeuren. En terwijl dat gebeurt, hebben mensen het recht om te weten dat je beter voorzichtig kunt zijn.
[Titel] J. van der Sluijs, Universiteit Utrecht
J. vd Sluijs We hebben in het verleden allerlei zaken gehad waar het heel lang geduurd heeft voordat signalen uit de wetenschap zijn opgepakt, omdat er geen onomstotelijk bewijs was is steeds eh ingrijpen uitgesteld.

21.39 Voice over Onderzoeker Jeroen van der Sluijs kan het weten. Hij bestudeert wat voor gevolgen het kan hebben als er te laat wordt gereageerd op gezondheidsrisico’s voor de bevolking.
J. vd Sluijs Bijvoorbeeld bij asbest levert dat nu nog steeds 1600 asbestslachtoffers per jaar op en dat is veel en veel te hoog, en dat komt omdat er 60 jaar gewacht is met ingrijpen. Omdat steeds maar gewacht wordt op het onomstotelijk bewijs.
Voice over Bij asbest duurde het zestig jaar voordat er maatregelen werden genomen. Mensen die de stof in de tussentijd inademden, werden later massaal ziek. Ook bij roken werd veel te laat ingegrepen. In de jaren ’50 waren er al de eerste aanwijzingen dat het longkanker veroorzaakt. En recent bij de Q-koorts epidemie werd weer te lang gewacht met het nemen van maatregelen , omdat er volgens sommige wetenschappers niet genoeg bewijs was. Waarom wachten we bij mobiele telefonie weer zo lang? We vragen het aan de Gezondheidsraad, maar die willen ons niet voor de camera te woord staan. We worden doorverwezen naar het kennisplatform Electomagnetische velden, dat door de overheid is opgericht om de toenemende hoeveelheid vragen over dit onderwerp te beantwoorden.
22.47 [Titel] Prof. E. Lebret, Kennisplatform EMV
E. Lebret Er zijn bij dit soort voorzorgsmaatregelen voordelen en nadelen. Eh er zijn groepen die zeggen van nou eigenlijk als je er zo weinig over weet, dan maak je mensen misschien ook onnodig ongerust, als je vanuit voorzorg heel actief informatie gaat verspreiden. Ehm dus wij hebben ervoor gekozen om als mensen ernaar op zoek zijn, dat ze wat advies kunnen vinden als ze al zich willen oriënteren op mogelijkheden om de blootstelling te reduceren. Maar eh het is steeds een afweging van hoe actief je die berichten wil verzenden.
Int. Maar u zegt u wilt mensen niet ongerust maken, wat bedoelt u daarmee?
E. Lebret Nou er zijn mensen die zeggen van, als je eh erop wijst dat iets mogelijk kankerverwekkend zou zijn, of als je erop wijst dat er mogelijk iets met electrogevoeligheid aan de hand zou zijn, dat andere mensen zich zorgen gaan maken die dat eerder niet hadden gedaan.
J. vd Sluijs Ik zou als burger eerder in paniek zijn als de overheid stelselmatig dit soort waarschuwingen negeert en de gezondheid van de bevolking niet serieus neemt.
L. Reijndres Ik vind het een totaal verkeerde houding, dat eh geen paniek.
D. Davis Ik denk dat mensen intelligent zijn. Geef ze de juiste informatie en ze nemen de juiste beslissing. Maar het idee dat je mensen niet vertelt dat er mogelijk risico’s zijn, getuigt niet van respect voor hun integriteit en hun recht op informatie.
24.14 Voice over In verschillende Europese landen neemt de overheid voorzorgsmaatregelen om haar bevolking te beschermen tegen mogelijke gezondheidsrisico’s van mobiele telefoons. In Frankrijk bijvoorbeeld mogen kinderen tot 14 jaar niet op school telefoneren. Onze overheid treft geen maatregelen. Ook de telecomindustrie hoeft haar klanten niet te waarschuwen. In die industrie gaan tientallen miljarden euro’s om. Er zijn meer mobiele telefoons dan mensen. Alleen al in Nederland zijn er ruim 20 miljoen mobiele telefoonaansluitingen. Om die enorme belangen te beschermen doet de telecomindustrie zelf ook onderzoek naar de gezondheidsrisico’s van mobiel bellen. Onafhankelijke wetenschappers volgen dat met argusogen.
[Titel] J. van der Sluijs, universiteit Utrecht.
J. vd Sluijs De industrie heeft heel veel geld om eigen onderzoek te laten doen en dat in te brengen in het debat. Andere partijen die belangen hebben, hebben dat soort middelen niet en juist daardoor zeg maar is het evenwicht soms zoek.
[Titel] Prof. D. Davis, epidemioloog
D. Davis Niet alle onderzoek is gelijk, helaas zijn er veel tegenstrijdige conclusies. Bij financiering van studies op dit terrein blijkt het uit te maken of dat gebeurde door de industrie of niet. De kans dat men niets vindt is twee of drie keer zo groot als de industrie het betaalt. De kans dat een onderzoek wel iets vindt, is maar de helft of een derde als de industrie het betaalt. Daarom is de industrie nog niet corrupt. Maar mensen zijn geneigd antwoorden te geven die anderen willen horen.

25.45 Voice over Eigen onderzoek van de industrie toont veel vaker aan dat er niets aan de hand is dan onafhankelijk onderzoek. In deze lijst staan namen van onderzoekers die keken naar het effect van telefoonstraling op ons lichaam. De uitkomst van de bovenste helft is: er is een schadelijk effect. De onderste helft zegt: er is geen effect. Als we de onderzoeken rood maken die meebetaald zijn door de industrie, wordt meteen duidelijk dat dat invloed heeft op de uitslag. Uit de meeste onderzoeken van de industrie blijkt, dat er niets aan de hand zou zijn. In Nederland worden door de industrie betaalde onderzoeken gewoon meegenomen bij het bepalen van het beleid.
[Titel] Prof. E. Lebret, kennisplatform EMV.
E. Lebret Wij kijken gewoon naar de kwaliteit van de individuele studies en als het een zwakke studie is, dan maakt het niet uit wie het gefinancierd heeft, als het een sterke studie is, maakt het niet uit door wie het gefinancierd is, dus we kijken gewoon naar de wetenschappelijke zeggingskracht van de studies eh en die nemen wij dan in hun gezamenlijkheid.
Int. Maar u rekent niet mee of de industrie eraan meebetaald heeft?
E. Lebret Ik kijk naar hoe het onderzoek is uitgevoerd, en of dat op een deugdelijke manier is gedaan.
Int. Zou het kennisplatform onderscheid moeten maken tussen eh onderzoek wat door de industrie is gedaan en onderzoek dat onafhankelijk is gedaan?
J. vd Sluijs Ja ik denk dat het belangrijk is om dat onderscheid te maken, zeg maar van eh wie het onderzoek heeft gefinancierd en wat de achtergrond daarvan is. Omdat dat veel meer inzicht geeft in waarom wetenschappelijke studies elkaar tegenspreken. Als je kunt laten zien dat al het onderzoek van de industrie wijst in de richting dat er geen probleem is, en dat het onafhankelijke onderzoek vaker komt met de conclusie dat er mogelijk reden is tot zorg, dan verheldert dat het debat.

27.30 Voice over Er zijn veel verontrustende onderzoeken die zeggen dat mobiel bellen schadelijk is voor de gezondheid. De telecomindustrie doet er alles aan om deze onderzoeken in twijfel te trekken. Onze overheid laat zich daardoor beïnvloeden. Daarom kunt u beter zelf alvast maatregelen nemen. Hier komen de tips van de experts.
J. vd Sluijs Simpele maatregelen als handsfree bellen, of smsjes sturen in plaats van het mobieltje tegen je oor aan houden.
D. Davis Afstand is je vriend. Gebruik een headset met microfoon. Bel niet als het signaal zwak is. De batterij raakt snel leeg door het hogere energieverbruik. Als je je telefoon tegen je hoofd of je lichaam houdt gaat de helft van de straling je lichaam in. Als je je telefoon hier houdt, verminder je de straling 10.000 maal.
L. Reijnders Je kunt ook kijken op websites in een aantal gevallen van hoeveel is de straling die van zo’n mobiele telefoon afkomt en dan een naar verhouding gunstig apparaat kiezen want er zijn hele grote verschillen tussen die verschillende mobiele telefoons.

28.30 Voice over Davis roept op om vooral kinderen zo weinig mogelijk aan straling bloot te stellen. De industrie richt zich op steeds jongere doelgroepen. Er is nu zelfs in Nederland een speciale rammelaar voor peuters te koop waar een mobiele telefoon in kan.
D. Davis Dit is een rammelaar met iPhone. Hij moet de telefoon beschermen tegen kwijl en snot van de baby. Een heel slecht idee, deze apps voor kleintjes. Als je je baby een telefoon wilt geven, schakel het internet, de wifi dan uit. Een elektronisch speeltje mag, maar geen telefoon als deze met internetverbinding. Heel gevaarlijk.

29.11 [Aftiteling]